Janusz Mazur

Krzywe – dwór i folwark

Janusz Mazur, Zabytkowa architektura dworsko – pałacowa ziemi lubaczowskiej, Lubaczów 2013, Stowarzyszenie Rozwoju Ziemi Lubaczowskiej / opublikowane za pisemną zgodą autora i wydawcy. Kopiowanie i publikowanie całości lub fragmentów poniższego tekstu bez zezwolenia jest zabronione.

Niewielka wieś o charakterystycznej nazwie założona została prawdopodobnie w XVII wieku. Jej teren wykrojono jeszcze z obszaru starego ośrodka osadniczego z głównym centrum w Lubaczowie. Stąd też w okresie staropolskim Krzywe pozostawało jako osada królewska w granicach starostwa lubaczowskiego.

W 1709 roku wieś została wydzierżawiona Teodorowi Aleksandrowi Czasławskiemu, cześnikowi różańskiemu, towarzyszowi chorągwi królewicza Aleksandra, syna Jana III Sobieskiego. Z kolei Czasławski w 1714 roku wystarał się o zezwolenie króla Augusta II i odstąpił wieś Tomaszowi Aleksandrowi Gąseckiemu, skarbnikowi bełskiemu. Jednym z kolejnych tenutariuszy był w 3 tercji XVIII wieku Franciszek Głogowski, podczaszyc, a później stolnik lubaczowski.

Głównym ośrodkiem gospodarczym Krzywego był już w tym czasie dość znaczny folwark. Gospodarstwo to, odnotowane w źródłach kartograficznych z końca XVIII wieku, zajmowało wzniesienie w zachodniej części wsi, przy głównej drodze łączącej Lubaczów z Horyńcem i Potyliczem.

Po rozbiorach Rzeczypospolitej i śmierci ostatniego dzierżawcy, w 1791 roku majątek został zajęty przez rząd austriacki. W wyniku sprzedaży dawnych królewszczyzn wieś kupił w 1818 roku Stefan Kapuściński. Tym samym folwark w Krzywem stał się dziedziną prywatną, która często zmieniała właścicieli. W 2 połowie XIX wieku jako posesorzy występowali Witwiccy i Radkiewicze oraz Michał Kislinger.

W tym czasie zabudowa folwarku rozplanowana była na prostokątnym placu, którego wschodni bok ujmował główny gościniec. Na osi traktu przy południowej granicy gospodarstwa stał jako punkt orientacyjny – przydrożny krzyż. Murowany dwór zajmował teren w południowo-zachodnim narożu zespołu. Po jego północnej stronie wydzielony był obszerny dziedziniec, ujęty po bokach przez dwa budynki gospodarcze. W południowo-wschodnim narożu wzniesiona była charakterystyczna czworoboczna zagroda, tzw. okólnik. W takiej formie folwark w Krzywem ok. 1885 roku wszedł w skład dóbr horynieckich i znalazł się w posiadaniu książąt Ponińskich, a od lat 20. XX wieku rodziny Karłowskich.

Obecnie czytelnym śladem po dawnej zabudowie folwarcznej jest wzniesienie przy głównej drodze wiodącej z Lubaczowa do Horyńca-Zdroju oraz nagrobek Marii z Jackowskich Kislinger na miejscowym cmentarzyku.

(c) Wszelkie prawa zastrzeżone.

Kopiowanie i udostępnianie publiczne bez pisemnej zgody autora tekstu, wydawcy, właściciela praw autorskich do fotografii oraz autora niniejszej strony internetowej jest działaniem nielegalnym.